کد مطلب:188732 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:152
استواری پایه های دین، در پرتو حکمت حق
امام باقر (ع) در حدیثی می فرماید:
اسلام بر پنج پایه استوار است: نماز، زكات، حج، روزه و ولایت.
زراره پرسید: از این پنج اصل، كدامیك برتر است؟
امام (ع) فرمود: ولایت برتر از سایر اصل ها است؛ زیرا كه ولایت كلید نماز، زكات، حج و روزه می باشد، و صاحب ولایت (امام) كسی است كه مردم را به سوی این اصول چهارگانه رهبری می كند... [1] .
در این روایت مسأله ی ولایت برترین اصل در میان اصول زیر بنایی اسلام شناخته شده است، و چنانچه به استدلال امام، توجه كافی نشود، ممكن است منكران ولایت، از این سخنان امام سوء استفاده كرده، چنین وانمود كنند كه امامان شیعه حق خودشان را از عبادت خدا هم برتر شمرده اند. نیز ممكن است كه ناآگاهان شیعه به غلو كشیده شده و به جای اهتمام به امر واجبات و محرمات شریعت، گمان كنند كه محبت اهل بیت كافی است، ولی اگر به استدلال امام بیندیشند، خواهند یافت كه برتری ولایت بر سایر اصول اسلام از آن جهت است كه ولایت و رهبری رهبران الهی (پیامبر و اوصیای وی) تضمین كننده ی اقامه ی نماز و پرداخت زكات و برگزاری بایسته ی حج و روزه است. اگر ولایت و حكومت و رهبری امت در دست جاهلان و رهبران غیر الهی قرار گیرد سایر اصول نیز، یكی پس از دیگری، تضعیف شده و در امت اسلامی از میان خواهد رفت یا تحریف خواهد شد. چنان كه جهان اسلام در طول تاریخ گذشته ی خود به دلیل همین مشكل، همواره از حقیقت اسلام دورتر شده است.
[ صفحه 125]
این نكته دارای اهمیت و شایان توجه است كه اصولا مسأله ی ولایت به جای این كه در ردیف اصول عقیدتی دین قرار گیرد و جنبه ی اعتقادی صرف به خود گیرد، از جمله اعمال عبادی و اصول عملی شمرده شده، در ردیف نماز و روزه و حج و زكات قرار گرفته است. این می رساند كه تأكید ائمه (ع) بر مسأله ی امامت، تنها نظر به دوست داشتن و بزرگ شمردن ائمه در فكر و عقیده نیست، بلكه باید ولایت را در مرحله ی عمل نشان داد؛ یعنی همچنان كه باید علاوه بر قبول نماز و روزه و زكات و حج به انجام نماز و روزه... همت گمارد و صرف اعتقاد به وجوب و ارزش این اعمال كافی نیست، ولایت نیز باید مورد عمل قرار گیرد و عمل به ولایت ائمه این است كه تنها از ایشان اطاعت شود و زمام امور دین و دنیا به آنان وانهاده گردد، و والی و حاكم و فرمانروای بر مردم ایشان باشند؛ چنان كه امام صادق (ع) به لفظ والی تصریح فرمود و مشخص ساخت كه مراد از این ولایت، محبت و ارادت درونی صرف نیست؛ چرا كه این ارادت باید به مرحله ی عمل بینجامد و امام در منصب دین و دنیا، در رأس قرار گیرد.
اگر عباراتی كه در روایات معصومین (ع) برای مسأله ی امامت و ولایت آورده شده مورد كاوش و بررسی قرار گیرد، روشن خواهد شد كه اهمیت مسأله ی امامت تنها در بعد اعتقادی آن نیست، بلكه جنبه ی سیاسی - اجتماعی آن نیز همانند جنبه ی اعتقادیش مهم و مورد توجه بوده است.
در این نگرش است كه می توان فهمید چرا:
امامت مكمل نهایی همه ی فرایض، قوانین و دستورات دین است [2] .
امامت اساس بالنده ی اسلام است. [3] .
امامت ریشه و اصل هر ارزش است. [4] .
[ صفحه 126]
امامت سامان بخش امت [5] و راه پروردگار و نوری است كه ارزش ها را برای خلق روشن می سازد [6] .
اسلام بر پنج پایه استوار است: نماز، زكات، حج، روزه و ولایت.
زراره پرسید: از این پنج اصل، كدامیك برتر است؟
امام (ع) فرمود: ولایت برتر از سایر اصل ها است؛ زیرا كه ولایت كلید نماز، زكات، حج و روزه می باشد، و صاحب ولایت (امام) كسی است كه مردم را به سوی این اصول چهارگانه رهبری می كند... [1] .
در این روایت مسأله ی ولایت برترین اصل در میان اصول زیر بنایی اسلام شناخته شده است، و چنانچه به استدلال امام، توجه كافی نشود، ممكن است منكران ولایت، از این سخنان امام سوء استفاده كرده، چنین وانمود كنند كه امامان شیعه حق خودشان را از عبادت خدا هم برتر شمرده اند. نیز ممكن است كه ناآگاهان شیعه به غلو كشیده شده و به جای اهتمام به امر واجبات و محرمات شریعت، گمان كنند كه محبت اهل بیت كافی است، ولی اگر به استدلال امام بیندیشند، خواهند یافت كه برتری ولایت بر سایر اصول اسلام از آن جهت است كه ولایت و رهبری رهبران الهی (پیامبر و اوصیای وی) تضمین كننده ی اقامه ی نماز و پرداخت زكات و برگزاری بایسته ی حج و روزه است. اگر ولایت و حكومت و رهبری امت در دست جاهلان و رهبران غیر الهی قرار گیرد سایر اصول نیز، یكی پس از دیگری، تضعیف شده و در امت اسلامی از میان خواهد رفت یا تحریف خواهد شد. چنان كه جهان اسلام در طول تاریخ گذشته ی خود به دلیل همین مشكل، همواره از حقیقت اسلام دورتر شده است.
[ صفحه 125]
این نكته دارای اهمیت و شایان توجه است كه اصولا مسأله ی ولایت به جای این كه در ردیف اصول عقیدتی دین قرار گیرد و جنبه ی اعتقادی صرف به خود گیرد، از جمله اعمال عبادی و اصول عملی شمرده شده، در ردیف نماز و روزه و حج و زكات قرار گرفته است. این می رساند كه تأكید ائمه (ع) بر مسأله ی امامت، تنها نظر به دوست داشتن و بزرگ شمردن ائمه در فكر و عقیده نیست، بلكه باید ولایت را در مرحله ی عمل نشان داد؛ یعنی همچنان كه باید علاوه بر قبول نماز و روزه و زكات و حج به انجام نماز و روزه... همت گمارد و صرف اعتقاد به وجوب و ارزش این اعمال كافی نیست، ولایت نیز باید مورد عمل قرار گیرد و عمل به ولایت ائمه این است كه تنها از ایشان اطاعت شود و زمام امور دین و دنیا به آنان وانهاده گردد، و والی و حاكم و فرمانروای بر مردم ایشان باشند؛ چنان كه امام صادق (ع) به لفظ والی تصریح فرمود و مشخص ساخت كه مراد از این ولایت، محبت و ارادت درونی صرف نیست؛ چرا كه این ارادت باید به مرحله ی عمل بینجامد و امام در منصب دین و دنیا، در رأس قرار گیرد.
اگر عباراتی كه در روایات معصومین (ع) برای مسأله ی امامت و ولایت آورده شده مورد كاوش و بررسی قرار گیرد، روشن خواهد شد كه اهمیت مسأله ی امامت تنها در بعد اعتقادی آن نیست، بلكه جنبه ی سیاسی - اجتماعی آن نیز همانند جنبه ی اعتقادیش مهم و مورد توجه بوده است.
در این نگرش است كه می توان فهمید چرا:
امامت مكمل نهایی همه ی فرایض، قوانین و دستورات دین است [2] .
امامت اساس بالنده ی اسلام است. [3] .
امامت ریشه و اصل هر ارزش است. [4] .
[ صفحه 126]
امامت سامان بخش امت [5] و راه پروردگار و نوری است كه ارزش ها را برای خلق روشن می سازد [6] .
[1] بني الاسلام علي خمسة اشياء: علي الصلاة و الزكاة والحج و الصوم و الولاية. قال زرارة: فقلت و أي شي ء من ذلك افضل؟ فقال: الولاية افضل، لان ها مفتاحهن والوالي هو الدليل عليهن... اصول كافي 2 / 18.
[2] الباقر (ع)... و كانت الولاية آخر الفرائض فانزل الله عزوجل... اليوم اكملت لكم دينكم... نور الثقلين 1 / 581.
[3] الرضا (ع): ان الامامة اس الاسلام النامي... اصول كافي 1 / 200.
[4] الصادق (ع): نحن أصل كل خير.. روضه ي كافي، خ 336.
[5] علي (ع): الامامة نظام الامة. غرر الحكم.
[6] الكاظم (ع): الامامة هي النور... نور الثقلين 5 / 341؛ رك: ميزان الحكمة 1 / 157.